Rüçhan Hakkı Nedir? Bedelli Sermaye Artırımı

Rüçhan; Öncelik hakkı olarak da bilinen, önceden var olan bir hak nedeniyle öncelik tanıyan hak türüdür. Rüçhan hakkı, bir hakkın sıra açısından sonradan gelen haklara karşı öncelik kazanmasını sağlar. Borsa, patent, anonim şirketler gibi Ticaret Hukuku’nun da konusu olan işlemlerinde sıklıkla karşılaşılır. Üçüncü kişilere devredilebilir bir haktır. Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketlere dair, yeni hisse senedi çıkartılması ile yapılan bedelli sermaye artırımı sonucunda meydana gelen yeni hisselerden öncelikli olarak hali hazırdaki hisse sahiplerinin sermayedeki hisse miktarı ile orantılı olarak satın alma hakkına rüçhan hakkı denir. Rüçhan hakkı ile genel kurulda sermaye artırımına ilişkin aksi bir hüküm bulunmaması durumunda, hisse sahiplerinin her biri, yeni hisse senetlerini, sermayedeki hisseleri oranında satın alabilirler. Rüçhan Hakkı Pazarı hisse senetleri borsada işlem gören şirketlerin nakit sermaye artışı yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakkı kullanma süresi içinde söz konusu hisse senedi üzerinde bulunan yeni pay alma kuponunun alınıp satılabilmesi için açılan pazardır. Rüçhan hakkı alınıp satılabilir. Şirketin bedelliye gittiği kayıtlarının ve BIST işlemlerinin tamamlandığı) gün elinde hissesi olan yatırımcısına o hissenin rüçhanı 0 TL maliyetle yansır. Örneklere geçecek olursak; ABCDE hissesinin kapanış fiyatı 5 TL. Bedelliye gitti ve payın teorik fiyatı 3 TL rüçhanı da 2 TL. Bedelli sermaye arttırım oranı %300 ve rüçhan kullandırım fiyatı 1 TL.

Borsada Rüçhan Kuponu Nedir?

Borsada ki rüçhan kuponları, bir şirketin esas sermayesine karşılık olan senetlerin ödenmesinden sonra yeni hisse senedi çıkarılarak sermaye artırımına gidilmesi durumuna denir. Bu artırım sayesinde şirketin kasasına para girerken bedelsiz sermaye artırımında ise kasaya para girmez. Bu kuponlar sayesinde yatırımcılara yeni hisse senedi alma önceliği verilir.

Ayrıca Casper Coin Hangi Borsada İşlem Görüyor? adlı yazımıza göz atın!

Rüçhan Hakkı Nasıl Alınır?

Rüçhan hakkı almak isteyen yatırımcı, bedelli sermaye artırımı yapacak olan şirkette hisse sahibi olmalıdır. Yatırımcı, sermaye artırımının hisse senetlerinin işlem göreceği günden bir gün önce bedelli tutarı yatırır ise sermaye artırımına katılmış olur ve rüçhan hakkı elde edilir.

Rüçhan Hakkı Kullanım Süresi Ne Kadar ?

Rüçhan haklarının kullanım süreleri, en az 15 gün en fazla da 60 gün içerisinde kullanılmalıdır. Bir şirketin bedelli sermaye artırımına katılınır ise şirket tarafından hisse senedime oranla belirli bir rüçhan hakkı verilir. Yatırımcılar rüçhan haklarını belirtilen süre zarfı boyunca kullanmalılar. Aksi taktirde rüçhan hakkı kaybedilir.

Rüçhan Hakkı Nasıl Kullanılır?

Rüçhan hakkının kullanılabilmesi için yatırımcılara iki farklı seçenek sunulur. Bu seçeneklerden birincisinde sahip olduğu hisse senetleri ile sermaye artırımına girerek yeni hisse sahibi olabilir. İkinci seçenekte ise yeni rüçhan hakları, borsa  İstanbul rüçhan hakları kupon pazarında alınıp satılabilmektedir. Yatırımcı, elinde bulunan rüçhanları, rüçhan hakkı kupon pazarında satışa sunabilir veya elindeki hisse senedi kadar rüçhan hakkı alabilir. Genellikle yeni hisse senedi sahibi olmak istemeyen yatırımcılar ise bu yöntemi tercih ederek eski hisselerine yeni hisse oranları katmadan devam edebilirler.

Hissesi Olmayan Rüçhan Alabilir mi?

Hissesi bulunmayan yatırımcıların rüçhan hakkı alıp satamazlar. Hisse senetleri bedelsiz bölündükten sonra oluşan rüçhan kuponlarının alınıp, satılabilmesi mümkün değildir. Rüçhan hakkı bir tür, öncelik hakkı olduğu için hisseleri üzerinden işlem yapılacak olan şirketin hissedarlarına öncelik tanınır vice bu da rüçhan hakkıdır. Rüçhan hakkı bulunmayan bireyler belirtilen zamandan öncede şirkette hisse sahibi olmadılar ise hiçbir koşulda rüçhan hakkı alabilmeleri veya rüçhan kuponuna sahip olabilmeleri söz konusu değildir. Bedelli sermaye artırımına katılmamış olan yatırımcılar yalnızca mevcut durumda bulunan şirketin hisse senetlerini alıp, satabilirler. Bundan farklı bir işlem yapmaları mümkün değildir.

Rüçhan Hakkı Kullanım Bedeli Nedir?

Rüçhan hakkı kullanım bedelleri, bedelli sermaye artırımında kullanılan oranlarla eş değer olarak ilerler. Örneğin; bedelli sermaye artırımı %100 oranında olur ise yatırımcı elindeki hissenin 200’e çıkması ve şirketin ortaklık durumunun değişmemesi istediği durumlarda 1 TL kullanım bedeli ile 100 adet yeni hisse senedi alabilir. Böyle bir durumda yatırımcının hisse senedi %100 oranında artacağı için bu yatırımcı yeni elde edeceği 100 adet paya toplam 100 TL ödemelidir. Böylece sermaye artırım bedeli de ödenmiş olur. Sermaye artırım bedeli ise rüçhan kullanım bedeli olarak geçmektedir. Bedelli sermaye artırımına katılan her yatırımcının ödeyeceği bir bedeldir ve her yatırımcının hisse senetlerinin kaç oranında yükseldiği ile doğru orantılı olarak bir kullanım bedeli ortaya çıkar.

Ayrıca Türkiye Finans Nakit Avans Nasıl Çekilir? adlı yazımıza göz atın!

Rüçhan Hakkı Kullanılmazsa Ne Olur?

Rüçhan hakları kullanılmaz ise direkt olarak birincil piyasada satışa sunulacaktır. Bu satış sonrasında elde edilen rüçhanlar, hisse senedinin artırılmasını isteyen kişi bey şirketler tarafından satın alınabilir. Genellikle piyasa da kalmış olan payları şirketin kendisi satın alır ve rüçhan hakkı da şirkete geçmiş olur. Rüçhan hakkı kullanılmak istenmiyor ise borsa rüçhan hakkı pazarında yatırımcılar satışa çıkarır ve hakları satın almak isteyen yatırımcıya devredilir. Bunun karşılığında yatırımcı karşı tarafa belirli bir ödenek sağlar ve bu durumda rüçhan hakkından tamamen çıkılmış olur. Yatırımcı rüçhan hakkını kendisi kullanabilir veya kendi isteği ile satışa sunabilir. Bu tamamen hisse sahiplerinin isteğine ve insiyatifine kalmış bir durumdur. Rüçhan hakkının kullanılmaması halinde herhangi bir işlemde yapılmaz ise hak otomatik olarak pazarda satışa çıkarılır.